Nauka mora biti potpuno oslobođena od teologije.
Neki bi rekli: “Zašto nam uopšte trebaju ovakve stvari?” Ali ti ljudi ne razumeju da je bez učenja ovakvih stvari i bavljenja ovim pitanjima u najrazličitijim formama, od najnižih do najuzvišenijih, nemoguće predstaviti materijalistički filozofski pogled na svet našem narodu i omladini, nemoguće bi bilo napredovati u borbi za socijalizam, već nazadovati u provaliju opšteg neznanja, teologije i buržoaske filozofije.
Lenjin iznosi ideju da bez čvrstog filozofskog argumenta – ni prirodne nauke ni materijalizam ne bi mogli da izdrže pritisak buržoaskih ideja i oživaljavanja buržoaskog pogleda na svet. Naši intelektualci, naučnici i umetnici komunističke provinijencije moraju strpljivo da se predaju učenju i budu najrevnosniji zagovornici marksističke filozofije, ukratko – moraju biti dijalektički materijalisti.
U jednom od svojih radova Engels piše o renesansi, “Cinquecenta” periodu druge polovine XVI veka, kao briljantnoj epohi koja je isturila prominentne ljude, ne samo umetnike i slikare već i naučnike i filozofe koji su paljeni na lomači od strane crkve, fizičari, astronomi i drugi koji su razbili teški srednjevekovni mrak, uništili praznoverje i njegove sisteme i dali impuls daljem ekonomskom, kulturnom i naučnom razvoju.
Ali Engelsova analiza epohe renesanse je dijalektičko materijalistička a ne idealistička. Budući da impuls društvu od strane ljudi Renesanse nije bio ni kompletan ni savršen, on je bio transformisan i razvijan dalje, pojavili bi se lokalni i opšti usponi u razviju ljudskog društva i u različitim naukama. Na površinu bi izbile nove ili dopunjujuće zakonitosti i u većini tih uspona bi, po rečima Lenjina, “iznikle i veće ili manje reakcionarne filozofske škole i trendovi” (Lenjin, O značaju borbenog materijalizma) i samo naša materijalistička filozofija može da rastera njihovu maglu i spreči štetu koju nanose.
Upravo iz ovog ugla moramo da posmatramo epohu renesanse i nacionalnih preporoda. Ljudi renesanse bili su izvanredni ljudi naprednih ideja, hrabre revolucionarne lučonoše, gorljivi u ljubavi prema svojim narodima i domovini. Istovremeno, ne smemo nijednog momenta zaboraviti njihove slabosti, koje leže u njihovim idealističkim filozofskim koncepcijama. Filozofija njihove epohe je u antagonizmu sa marksističko-lenjinističkim pogledom na svet.
Da li treba ćutati o ovim antagonizmima, o toj nemilosrdnoj, na život i smrt borbi koju marksisti vode protiv idealističke filozofije, protiv religije i religioznih ubeđenja? Može li naša marksistička naučna filozofija da koegzistira sa idejama teologije, religije, džamija i crkava, popova i hodža!? Možemo li tolerisati one religiozne i reakcionarne delove učenja ljudi renesanse i nacionalnih preporoda, samo zato što su u pitanju vanredne ličnosti ljudi koji su znali lepo da pišu i koji su stvorili osnove nacionalnih književnih jezika?
Ne, kao marksisti, u interesu radnog naroda i borbe za socijalizam – mi se moramo boriti protiv ovih negativnih aspekata. U ideologiji ne smemo praviti ustupke pred lepotama stihova i jezika. Engelsova procena Luterovog jezika kao osnove nemačkog književnog jezika nije ga ni na jedan način sprečila u proceni uloge Reformacije, pre i posle nemačkog seljačkog rata, u njenom pravom svetlu i rasvetljujući je kao reakcionarnu. (Engels, Nemački seljački rat)
Od doba renesanse i doba nacionalnih preporoda i revolucija, desila su se kolosalne promene na ekonomskom, socijalnom, kulturnom i obrazovnom polju. Moramo posmatrati ova pitanja iz ugla marksističko-lenjinističke filozofije.
Prema zakonima materijalističke dijalektike, sve se menja i u stalnom je procesu promene. Ako se živi samo sa starim i zaboravlja novo, ako se misli da samo staro treba da utiče na novo i da novo igra minornu ulogu, onda se ide ka slepoj ulici. Moramo otvoriti naše škole, naše umove i srca za novu literaturu, film, muziku, umetnost i nauku, koje reflektuju napore i želje novih generacija i njihovih ideja i plodotvornih ideja socijalizma i komunizma.
Ne možemo dozvoliti ni maniju izvesnih prominentnih erudita koju su preterano željni da mlade nauče, u kratkom roku, ono za šta je njima bio potreban čitav život. Raniji periodi u razvoju misli, u nauci i umetnosti moraju se posmatrati u svetlu marksističko-lenjinističke filozofije, u dijalektičkom svetlu datog stadijuma i perspektiva razvitka.
Odlomci iz “Za dalju revolucionarizaciju naših škola”, Enver, 1968.
Tekst preveden, obrađen i digitalizovan od strane Edukativne komune ”Ljiljana Bogoeva Sedlar”, 2020.
u okviru priprema obeležavanja 150 godina od rođenja Lenjina i 200 godina od rođenja Engelsa
Revolucionarni savez rada 